Yeni bir ilacın insanlarda kullanılmadan önce hayvanlar üzerinde test edilmesi, modern tıbbın en tartışmalı fakat en kritik aşamalarından biridir. Bu uygulamanın temel amacı, insan sağlığını korumak ve potansiyel riskleri en aza indirmektir. Çünkü bir ilacın doğrudan insanlar üzerinde denenmesi, hem etik açıdan hem de güvenlik açısından kabul edilemez sonuçlara yol açabilir. İnsan vücudu son derece karmaşık bir yapıya sahiptir; bu nedenle yeni bir molekülün toksik mi yoksa faydalı mı olduğu, nasıl bir etki mekanizmasına sahip olduğu, hangi organları etkilediği gibi soruların cevabı öncelikle hayvanlar üzerinde yapılan kontrollü deneylerle elde edilir. Bu süreç, insan hayatını korumak adına bir filtre görevi görür. Nitekim tarihte yeterince test edilmeden piyasaya sürülen ilaçların yol açtığı felaketler —örneğin talidomid olayı— ilaç güvenliğinin ne kadar hassas bir mesele olduğunu açıkça göstermiştir. Bu olaylar, ilaç geliştirme sürecinin ne kadar titizlikle yürütülmesi gerektiğini ve bilimsel deneylerin sorumluluğunu hatırlatmaktadır.
Bununla birlikte hayvan deneylerinin yalnızca güvenlik sağlamakla sınırlı kalmadığını, aynı zamanda bilimsel gelişmeler için önemli bir basamak oluşturduğunu görmek gerekir. Bir ilacın biyolojik sistem ile nasıl etkileşime girdiğini anlamak, uzun vadeli yan etkilerini tespit etmek ve ideal doz aralığını belirlemek için genellikle laboratuvar koşullarında fare, tavşan, köpek veya maymun gibi hayvan modelleri kullanılır. Çünkü bu hayvanların fizyolojileri belirli oranlarda insanlarla benzerlik gösterir ve bu benzerlik araştırmacılara yol gösterir. Ayrıca bilim insanları, elde ettikleri bulgular sayesinde yalnızca ilaç geliştirmekle kalmamakta; aynı zamanda hastalıkların mekanizmalarını da daha iyi anlamaktadır. Bu nedenle hayvan deneyleri, tıbbın ilerlemesine katkı sağlayan bir bilimsel araç olma niteliği taşır. Üstelik günümüzde hayvanların gereksiz acı çekmesini önlemek adına etik kurullar, sıkı prosedürler ve insancıl deney yöntemleri bulunmaktadır. Araştırmacılar, 3R ilkesi olarak bilinen “Replace (yerine koy), Reduce (azalt), Refine (iyileştir)” prensiplerine uyarak mümkün olduğunca az sayıda hayvan kullanmaya, bazı deneyleri alternatif yöntemlerle yapmaya ve deney süreçlerini hayvanlar için daha az acı verici hâle getirmeye çalışmaktadır.
Ancak tüm bu gerekçelere rağmen hayvan deneyleri konusu hâlâ tartışmalıdır ve tartışılmaya devam edecektir. Eleştirilerin haklı olduğu noktalar da vardır: Hayvanların da birer canlı olduğu, duyguları ve acıyı hissetme kapasitesine sahip oldukları unutulmamalıdır. Onların yaşam hakkına duyulan saygı, bilimsel ilerlemenin önünde engel olarak görülmemeli; aksine daha insancıl yöntemlerin geliştirilmesi için bir motivasyon kaynağı olmalıdır. Hayvanlar üzerinde yapılan testlerin tamamen kaldırılması şu an için bilimsel açıdan mümkün görünmese de, gelecekte gelişen yapay zekâ modelleri, organ-on-chip teknolojileri, biyosentetik doku üretimi ve bilgisayar destekli simülasyonlar sayesinde hayvan kullanımının büyük ölçüde azaltılması muhtemeldir. Bu nedenle ideal yaklaşım, hem insan sağlığını koruyan hem de hayvanların yaşam haklarına saygı duyan bir denge kurmaktır. Sonuç olarak, günümüzde hayvan deneyleri ilaç geliştirme sürecinin vazgeçilmez bir parçası olsa da, bilimin ilerlemesiyle birlikte daha etik, daha insancıl ve daha duyarlı yöntemlerin geliştirilmesi kaçınılmaz bir gereklilik olarak karşımıza çıkmaktadır.