Her bireyin belirli bir seviyeye ulaşması için kendine katması gereken bazı değerler vardır. Bu değerlerin bazıları öncelikle aileden, sonra toplumdan ve çevreden, bazıları ise kişinin kendi deneyimlerinden ve o toplumun tarihi ya da kültüründen elde edilir. Bu tüm farklı yollardan insanlar kendilerine farklı nitelikler katabilir. Peki, bu değerler insan tarafından kazanılınca kişi bu özelliklerini en çok nerede kullanıyor? Bu niteliklerin pekiştirilip daha iyi hale geldiği, daha da anlam kazandığı; hatta insanın kendini keşfetmesinde ve yaratıcı biri hale gelmesinde rol oynayan bir yer var mı? Eğitim, kişiyi böyle konularda yönlendirmede en çok yer alan faktördür. Fakat herkesin farklı şartlarda büyümesi nedeniyle herkesin aldığı eğitim, dolayısıyla kendine eğitim alanında kattıkları farklı seviyede oluyor. Her bölgedeki eğitim sistemi/anlayışı farklı olduğundan eğitimin doğurduğu sonuçlar insanlarda iyi ya da kötü şekilde farklı sonuçlanabiliyor. Bu sebepten dolayı Pablo Picasso’nun dediği gibi “Eğitim, bireyin özgür yaratıcılığını kısıtlar.”, ve Lev Tolstoy gibi “Eğitim, insanın toplumsal sorumluluklarını anlamasına yardımcı olmaktadır.” gibi farklı görüşler ortaya çıkmış.
Aslında hangisinin daha doğru olduğuna karar vermek çok zor, çünkü tartışmak için herkesi belirli yönlerden aynı koşullarda varsaymak gerektiğini düşünüyorum. Aynı koşullarda derken kastettiğim herkesin tıpatıp aynı şekilde büyümüş olması değil, zaten öyle olsaydı bu konuyu tartışmaya gerek bile kalmazdı. Burada söylemek istediğim herkesin belirli bir hedefe sahip olması. Kişi belirli bir hedefe sahip olmadan aldığı eğitimin bir yararı olamaz çünkü zaten bu eğitimi nerede kullanacağı hakkında en ufak bir fikri yoktur. Bir aynı koşul ise alınan eğitim tarzıdır. Bazı insanlar herkesin aynı zekaya sahip olduğunu düşünürmüşçesine hareket ediyor ve bunu şu anki ve gelecek nesillere aşılama çabasında. Herkesi aynı konuda, ya da sadece belirli bir konuda başarılı yapmaya çalışıyor, bir yandan bazı konuların gereksiz ve onlara herhangi bir katkısı olmadığını düşündüren bir algı yaratıyor. Önemsiz sayılan konularda başarılı olan insanlar ise bu algı yüzünden toplum tarafından küçümseniyor. Bu “eğitim” tarzı maalesef ki insana neredeyse hiçbir şey katamaz. Hatta tam tersi, bireyler önyargılı bir ortamda büyüdüklerinden olaylara olan bakış açıları kısıtlanır. Yani buna eğitim denemez. Çünkü eğitim, bunun tam tersine insanın kendini (yani sahip olduğu zekayı) keşfetmesine, bu keşfettikleriyle ve almaya devam ettiği eğitimle kendini her bakımdan geliştirmesine, sonuç olarak da insana kendi düşüncelerinden bile öteye gidebilme şansını kazandırmalı. Kişiye bir şeyler katmayı bırak, kendi kendine potansiyelini fark edip potansiyelinden de ileri gitmek demektir bu. Bireyleri kısıtlamaktansa asla bir sınıra sahip olmamaktır. Kendine önceden kattığın değerler, o an aldığın eğitim ile birleşir ve bunu kendi lehine kullanırsın çünkü eğitim bunu ve bilgi birikimine sahip olmanı sağlar. Bunu sağlamadığı sürece topluma sağlanan o sisteme eğitim denemez. Yani Picasso’nun sözünde bahsettiği özgür yaratıcılığı kısıtlayan “eğitim” aslında eğitim değildir.
Bir insan, kendini sahip olduğu değerlerle keşfedip tutkulu olduğu konunun peşinden giderken aynı zamanda olgunlaşma, potansiyelini yaratıcılığına ve kendinden de ötesine götürebilme yeteneğine sahipse doğru bir eğitim alabilmiş demektir. Ama burada önemli olan sadece alınan eğitim değil, insanların aldığı eğitime karşı olan bakış açısı ve yorumlayış tarzı da; yani kişinin değerlerini doğru şekilde kullanabilme yeteneği de baz alınmalıdır. Bunlar birleştiğinde Tolstoy’un da dediği gibi insanlar toplumsal sorumluluklarını çok daha iyi anlar ve kolaylıkla ötesine de geçer. Sonuç olarak, Tolstoy’un sözüne katılıyorum çünkü Picasso’nun sözünde bahsettiği eğitim aslında doğru bir eğitim bile değil. Yanlış eğitim sistemiyle bireyin özgür yaratıcılığı tabii ki kısıtlanır, fakat dediğim gibi söz konusu olan eğitim “yanlış” ise, yani aslında eğitim bile değilse. Ama bir insan sahip olduğu değerleri kullanmayı ve doğru/gerçek bir eğitimle de bunları pekiştirmeyi öğrendiği müddetçe her şeyin farkına varabilir.