Para, insanların sahip olduğu şeylerin değerini belirlemeye ve bunların kolay değiş tokuşuna yarayan bir ölçüdür. Para, mal ve hizmetlerin değerlerinin bir göstergesi yani değer ölçütüdür. Ayrıca para değer biriktirme ve saklama aracı olarak da kullanılır.
Para kelimesi, dilimize Farsçadan geçmiştir ve kökeni “pare” yani “küçük parça”dır.
İnsanlar çok eski devirlerde göçebe hayatı yaşarlardı. Bu devrin insanları geçimlerini avcılık ve bitki toplayıcılığı ile sağlardı. Bu devirlerde atalarımız ihtiyaç duydukları şeyleri kendileri yaparlar, alışveriş olmadığı için ödeme aracına yani paraya ihtiyaç duymazlardı.
Sonradan insanlar, yerleşik hayata geçip tarımla uğraşmaya başladılar. Bu devirde insanlar sahip olmak istedikleri şeyleri, sahip oldukları ile değiştirmeye başladılar. Bu dönem, takas denilen değiş tokuş yöntemiyle alış veriş dönemidir.
Bir süre sonra takas da yeterli gelmez ve bazı yararlı nesneler (özellikle bazı hayvanlar) değer ölçüsü olarak kullanılmaya başlar. Zamanla kürek, balta gibi madeni aletler; küpe, yüzük, bilezik gibi süs eşyaları da değer ölçüsü olarak kullanıma başlar.
Daha sonraları altın, gümüş, bakır gibi madenler tartılarak değer ölçüsü olarak kullanılır. İngot ismi verilen bu madeni değer ölçüleri daha çok Mısır’da ve Mezopotamya’da kullanılır.
Ardından madenlere belirli bir şekil verilerek, üzerine ağırlıklarının yazılmasıyla oluşturulan çubuk para kullanılır. Küçük alışveriş yapanların da paraya ihtiyaç duymasıyla, bu çubuk paralar küçük parçalara bölünerek kullanılır. Sayarak kullanılan bu para ile günümüzde kullanılan bozuk paraların atası ortaya çıkmış olur.
Madenlerden yapılan çubuk parçalarına belirli bir şekil verilip, üzerlerine bazı resimler basılmasıyla sikkeler ortaya çıkar. Sikkeleri basan devletler bu paranın değerini belirleyip, bu değeri garanti altına almışlardır.
MÖ.7’nci yüzyılda Anadolu’nun batısında, Lidya denilen uygarlık egemenlik sürdürmektedir. Lidyalılar dünyanın geri kalan bölgelerindeki halkları ile ticari faaliyetler yürütürler. Bu ticari faaliyetlerde, o döneme kadar uygulanan takas yani karşılıklı değişim sistemi yerine Lidyalılar madeni külçe para kullanırlar. Tarihte ilk paranın, böylece Lidyalılar tarafından bulunduğu kabul edilir.
Lidyalılardan sonra para bir devletin özgürlük ve egemenliğinin ifadesi olmuştur. Devletler kendilerine ait para basarak çevrelerine egemenliklerini ifade etmişlerdir.
MÖ.180 yıllarına gelindiğinde bu kez Romalılar, ilk gümüş parayı basıp kullanmaya başlamışlardır.
İslamiyette ise ilk para, 639 yılında Hz. Ömer döneminde bastırılmış ve kullanılmıştır. Osmanlı döneminde ilk para, Orhan Gazi döneminde gümüş akçe olarak bastırılmıştır.
Günümüzde para, yoğun olarak kağıt para yani “banknot” olarak bulunmaktadır. Tarihte ilk kağıt para, 806 yılında Çin’de yapılmış ve kullanılmıştır. Ülkemizde ilk kağıt para, Sultan Abdülmecit döneminde 1840 yılında “Kaime” adıyla basılarak kullanılmaya başlanmıştır. Cumhuriyet döneminde ise, 1924 yılında 100 paralık kağıt paralar basılmıştır. Günümüzde, dünya üzerinde yaklaşık 160 civarında farklı para birimi kullanılmaktadır.
Modern dünyada para, banka denilen paranın zaman değeri olan faiz karşılığında para alıp veren güvenli kurumlarda ağırlıklı olarak saklanır. Para ile ilgili işlemler günümüzde bankalarda yapılır.
Türkçe’mizde para ile ilgili çeşitli atasözü ve deyimler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir.
- “Parayı veren düdüğü çalar”, “Para harcadığında insan istediğini elde edebilir” anlamındadır.
- “Gençlikte para kazan, kocalıkta kur kazan”, “kişi gençliğinde çalışıp para biriktirmelidir ki ihtiyarlığında çalışamadığı zaman onunla rahat rahat geçinsin” anlamındadır.
- “Paranın yüzü sıcaktır”, “para çekicidir ve geri çevrilemez” anlamındadır.
- “Parası (akçesi) ucuz olanın kendisi kıymetli olur”, “Parasını esirgemeyen, cömert kimseyi herkes el üstünde tutar” anlamındadır.
Para değer ölçütüdür ancak manevi değerleri gibi paranın hiçbir zaman değerini belirleyemeyeceği soyut kavramlar da bulunmaktadır.
Kaynaklar:
http://www.nkfu.com/para-ile-ilgili-atasozleri-ve-anlamlari/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Para
http://www.arkeorehberim.com/2015/04/parann-ortaya-cks-ve-cebimize-giris.html
http://tarihinizinde.com/para-paranin-oykusu/
http://www.bizimkose.com/01/19/paranin-gecmisten-gunumuze-seruveni/
http://www.iktisatci.org/paranin-tarihi-seruveni-2016-03/